Doneer Vrijwilligers
Kleine Landschapselementen

bron van leven

Solitaire boom

Houtsingel

Jonge haag

Natuurvriendelijke oever

Kleine Landschapselementen

Kleine landschapselementen als poelen, lanen en knotwilgen zijn een bron van leven voor insecten, vogels en zoogdieren. Ze zorgen voor voedsel en variatie in het landschap, ze geven het landschap karakter en leveren een bijdrage aan de biodiversiteit. Dat is fijn voor dieren en planten, en voor bewoners en recreanten. Kleine landschapselementen verdwijnen echter in rap tempo. Daarom zetten de Natuur en Milieufederatie Utrecht en Landschap Erfgoed Utrecht zich met het Kennisnetwerk Kleine Landschapselementen in om landschapselementen te behouden en herstellen.

Het mooie aan kleine landschapselementen is dat iedereen ervoor kan zorgen. Dit kan door mee te werken aan het inventariseren van de landschapselementen, door plannen te maken voor het beheer en behouden en door landschapselementen daadwerkelijk te herstellen. Ben je agrariër, ambtenaar, grondbezitter of geïnteresseerd in dit onderwerp, doe dan eens mee aan een excursie of kennissessie. Wil je meer weten en op de hoogte blijven? Bekijk dan de veelgestelde vragen en schrijf je in voor de mailinglijst.


De sessies worden gratis mogelijk gemaakt door financiële bijdrages van de provincie Utrecht, het Cultuurfonds, Waterschap Amstel Gooi en Vecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en Waterschap Vallei en Veluwe.

  • 25.000

    kg

    Hoeveelheid CO2 die een strekkende kilometer heggen opslaat.
  • 60

    procent

    Het percentage landschapselementen dat de afgelopen 100 jaar verdween.
  • 22

    gemeenten

    Het aantal Utrechtse gemeenten waar je een financiële vergoeding krijgt als je een klein landschapselement aanlegt.

Landschapselementen nemen drastisch af

Kleine landschapselementen zoals houtsingels, geriefbosjes en boomgroepen, waren een essentieel onderdeel van het karakteristieke Utrechtse landschap. Tot een eeuw geleden was dit landschap eeuwenlang intact. In 1900 bestond er nog 450.000 kilometer aan landschapselementen in Nederland. Maar de afgelopen eeuw hebben we volgens schattingen bijna 60% van deze landschapselementen verloren, vooral door ruilverkaveling, schaalvergroting van agrarische bedrijven en verstedelijking. Deze ontwikkelingen veranderden hoe de provincie Utrecht eruitziet.


Het traditionele Utrechtse landschap vol kleine landschapselementen was niet alleen mooi, levendig en gevarieerd. Kleine landschapselementen bieden ook veel ecologische voordelen: de bevordering van biodiversiteit, opslag van CO2 en water, vermindering van hittestress en fijnstof en een verbetering van het dierenwelzijn.

Dat landschapselementen verdwijnen heeft ook emotionele gevolgen. Sinds 2016 is hiervoor het woord landschapspijn, een gevoel van heimwee naar een landschap dat niet langer bestaat.

Animatie: het belang van kleine landschapselementen

Kleine landschapselementen zijn een essentieel onderdeel van het karakteristieke Utrechtse landschap. Maar: ze verdwijnen in rap tempo. Daarom zetten de Natuur en Milieufederatie Utrecht en Landschap Erfgoed Utrecht zich sinds 2023 in om dit karakteristieke Utrechtse landschap te behouden en herstellen, met het Kennisnetwerk Kleine Landschapselementen. De korte animatie laat de aanwezigheid van kleine landschapselementen van 1928 tot en met 2024 zien.

Vragen aan het Kennisnetwerk Kleine Landschapselementen

Isabel Kruisheer
Projectleider Natuurinclusieve samenleving
i.kruisheer@nmu.nl

Hein Pasman
Adjunct-directeur en manager natuur en landschap
h.pasman@landschaperfgoedutrecht.nl

Platform Groenblauwe Dooradering

In 2019 is het Platform Kleine Landschapselementen opgericht om bestaande landschapselementen te behouden en de aanleg van nieuwe te stimuleren. Steeds meer gemeenten, agrarische collectieven en grondeigenaren in de provincie Utrecht sluiten zich bij dit initiatief aan. Woon je in een gemeente die is aangesloten bij het platform dan kun je in aanmerking komen voor een financiële vergoeding als je kleine landschapselementen aanlegt.

Aan het platform doen 22 gemeenten mee, te weten: Amersfoort, De Bilt, Bunnik, Bunschoten, Eemnes, Houten, IJsselstein, Leusden, Lopik, Montfoort, Oudewater, Renswoude, Rhenen, De Ronde Venen, Soest, Stichtse Vecht, Utrechtse Heuvelrug, Vijfheerenlanden, Wijk bij Duurstede, Woerden, Woudenberg en Zeist.

Verschillende organisaties
Naast gemeenten zijn de volgende organisaties lid van het platform: de agrarische collectieven Utrecht Oost, Rijn Vecht en Venen, Alblasserwaard/Vijfheerenlanden en Agrarische Natuurvereniging Lopikerwaard, Utrechts Particulier Grondbezit, Landschap Erfgoed Utrecht en de provincie Utrecht.