iedereen kan het!
Hoe kun je de wilde bij helpen tijdens je vrijwilligerswerk? Wij hebben handige tips en handvatten op een rij gezet. Per regio in de provincie Utrecht en per landschapselement is informatie beschikbaar, want elk gebied en elk landschapselement heeft zijn aanpak. De informatie is hapklaar, je hoeft geen expert te zijn en kunt er zo mee aan de slag!
... is geen honingbij. Van de 360 soorten in Nederland zijn 359 soorten wilde bijen en 1 daarvan de honingbij. De honingbij is een ‘gedomesticeerde’ bij die niet meer in het wild voorkomt en wordt gehouden door imkers voor honing. Wilde bijen maken geen honing.
... leeft solitair, dat wil zeggen zelfstandig (m.u.v. hommels en een paar speciale bijen die wel in groepen of aggregaties leven).
... heeft drie grote behoeftes waarin voorzien moet worden: bloemen, nestgelegenheid en voldoende zon. De bloemen heeft de bij nodig voor nectar om van te leven en stuifmeel wordt verzameld voor de larven. Het nest maakt of bekleedt de bij zelf en daarvoor zijn de juiste materialen én plek nodig. Voldoende zon heeft de bij nodig als warmtebron: zichzelf goed warmhouden kan de bij niet en daarom is voldoende zon essentieel. Bovendien moeten bloemen en nestgelegenheid dichtbij elkaar aanwezig zijn: een bij vliegt niet ver (ca. 100 meter rondom haar nest). Een goede leefomgeving waarin de bij kan gedijen noemen we biotoop.
Het gaat landelijk niet goed met de wilde bij. Van de circa 360 soorten in Nederland staan 181 soorten op de Rode Lijst en zijn er 40 verdwenen. Ook in de Provincie Utrecht is de situatie zorgelijk. Door intensief grondgebruik, monocultuur, bestrijdingsmiddelen, verstedelijking, te strakke overgangen tussen landschapssoorten, verdroging, te weinig voedselaanbod tijdens de hele vliegperiode, toenemende populariteit van de honingbij en klimaatverandering gaat de stand van de wilde bijen hard achteruit. Ook de afname van kleine landschapselementen wordt genoemd als oorzaak, en juist hier kunnen wij wat aan doen. Het hedendaagse landschap is uniformer en strakker ingericht waardoor de variatie, terwijl wilde bijen juist reliëf, (zand)wandjes, dode houtresten, houtwallen, etc. nodig hebben.
De achteruitgang van de wilde bij betekent bovendien ook een achteruitgang van diverse soorten planten. Sommige specifieke bijen zijn essentieel voor bepaalde plantensoorten: de planten zijn afhankelijk van bestuiving door bijen.
Dit heet in de biologie symbiose: twee of meerdere organismen zijn afhankelijk van elkaar om te kunnen leven. De knautiabij is daarvan een voorbeeld: deze bij heeft het moeilijk en is afhankelijk van het stuifmeel van beemdkroon. De populatie van de knautiabij is tegelijk met het verdwijnen van de plant afgenomen.
Er is niet één aanpak om alle bijen in één keer te helpen: elke bijensoort heeft zijn eigen specifieke behoeften. Nestgedrag, wanneer ze vliegen, hoe ze stuifmeel transporteren, welke bloemen ze nodig hebben en wanneer: het verschilt onderling allemaal. Bijen met specifieke behoeftes hebben het op het moment extra moeilijk: het landschap geeft hen niet de variatie die zij nodig hebben. Het is daarom belangrijk dat initiatieven om de wilde bijen te helpen, aansluiten bij de wensen van soorten die ter plaatse (kunnen) voorkomen.
Bloeibogen.nl: Bereken nauwkeurig welke bijen in jouw gebied voorkomen, welke kwetsbare soorten daar zijn, hoe de huidige bloeiboog is in het gebied, en welke drachtplanten je kunt planten om de bloeiboog volledig te maken. Let op: niet alle drachtplanten zijn geüpload in dit systeem, dus raadpleeg bijvoorbeeld drachtplanten.nl.
Nederlandzoemt.nl: Handig website met overzicht welke soorten bijen er zijn per gemeente en advies.
Hulp voor Bestuivers: Handige website waarbij je binnen 3 stappen op maat gemaakt advies krijgt voor beheer, aanleg drachtplanten en nestgelegenheid voor zowel bijen als zweefvliegen.
De Landschapswijzer: Een handig hulpmiddel voor iedereen die goed geïnformeerd landschapselementen wil aanleggen in het agrarisch gebied met duidelijke uitleg per landschapselement.
Drachtplanten.nl: Naslagwerk voor geschikte drachtplanten, per soort gespecificeerd.
NLzoemt Bijenplanten: Lijst met bijna 300 planten die geschikt zijn voor wilde bijen. Je kunt selecteren op kleur, bloeimaand en plantgroep.
Insectenplanten.nl: Naslagwerk voor geschikte drachtplanten voor bijen, zweefvliegen, wespen, etc.
Wildebijen.nl: Naslagwerk voor bijensoorten en hun behoeftes.
PlantNet: Handige app om via de telefoon plantensoorten te herkennen.
ObsIdentify: Handige app om via de telefoon bijensoorten te herkennen.
Bestuivers.nl: Website met allerlei informatie over wilde bijen: herkennen, bijenportretten, publicaties en meer.
